Քեոսայանի տուգանքը, Սիմոնյանի տիտղոսն ու Կրեմլի պրոպագանդայի մեքենան. Հայկական արմատներով զույգը՝ Մոսկվայի գլխավոր բարձրախոս
Մինչ Russia Today-ի գլխավոր խմբագիր Մարգարիտա Սիմոնյանն ապրում էր իր սովորական պրոպագանդիստական առօրյայով՝ նրա ընտանիքի գլխին սև ամպեր էին կուտակվում։ Սիմոնյանի ամուսինը՝ ռեժիսոր և հաղորդավար Տիգրան Քեոսայանը հայտնվեց մահվան եզրին:
«Մինչև վերջ չէի ցանկանում, բայց քանի որ լրագրողներն արդեն սկսել են զանգահարել, ինքս կգրեմ: Ամուսինս՝ Տիգրան Քեոսայանը, կլինիկական մահ է տարել և կոմայի մեջ է։ Ինչպես շատերը գիտեն, նրա սիրտը շատ վաղուց ծանր հիվանդ էր»։
Սիմոնյանը խնդրել է աղոթել ամուսնու առողջության համար։ Թեև իսկապես պետք է հուսալ, որ Քեոսայանը կկարողանա հաղթահարել ծանր առողջական վիճակը, բայց սա նաև պատշաճ առիթ է՝ վերհիշելու Կրեմլի սիրելի զույգի անցած ճանապարհը։
ՀԱՅՐԸ՝ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ԿԻՆՈԱՐՎԵՍՏԻ ՎԱՐՊԵՏ, ՈՐԴԻՆ՝ ԿՐԵՄԼԻ ՔԱՐՈԶԻՉ
Տիգրան Քեոսայանի պատմությունը սկսվում է հայտնի կինոռեժիսորի ընտանիքից: Նրա հայրը՝ Էդմոնդ Քեոսայանը խորհրդային կինոյի արկածային ժանրի լավագույն վարպետներից էր: Գյումրիում ծնված ավագ Քեոսայանը ստեղծել է մի շարք հայտնի ֆիլմեր, այդ թվում՝ «Անորսալի վրիժառուները», «Տղամարդիկ», որոնք դարձան 1960-70-ականների կինոյի վառ իրադարձություններից: Նա աշխատել է թե՛ «Մոսֆիլմում», թե՛ «Հայֆիլմում»՝ անդրադառնալով նաև հայկական թեմատիկային:
Տիգրանը ծնվել է 1966 թվականին՝ Մոսկվայում, և, կարելի է ասել՝ մանկուց «շնչել է» կինոարվեստի մթնոլորտը: 1984 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի պետական համալսարանի ռեժիսորական ֆակուլտետ: Սակայն, ի տարբերություն հոր՝ արվեստին նվիրված ուղու, Տիգրանն այլ ճանապարհ է ընտրել:
Տիգրան Քեոսայանի ուղին դեպի Կրեմլին մոտ կանգնած «աղբյուրներ» աստիճանական էր: Սկսելով որպես կինոռեժիսոր «Մոսֆիլմում», նա աստիճանաբար տեղափոխվեց հեռուստատեսություն: 2007 թվականին սկսեց վարել «Երեկոն Տիգրան Քեոսայանի հետ» հաղորդումը: Հետագայում ավելացան «Բավական է լռել» և «Ես և դու» հաղորդումները:
2009 թվականից նա դարձավ «Պերեց» հեռուստաալիքի գործադիր պրոդյուսերը, որտեղ սկսեց վարել «Թեժ երեկո Տիգրան Քեոսայանի հետ» հաղորդաշարը: Յուրաքանչյուր նոր նախագծով Քեոսայանն ավելի ու ավելի էր խորանում պետական քարոզչության մեջ:
ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՍԻՄՈՆՅԱՆ. ԿՐԱՍՆՈԴԱՐԻՑ ՄԻՆՉԵՎ ԿՐԵՄԼԻ «ԼՐԱՏՎԱԿԱՆ ԹԱԳՈՒՀԻ»
Մարգարիտա Սիմոնյանի լրագրողական կարիերան սկսվել է 1999 թվականին՝ տեղական «Կրասնոդար» հեռուստաընկերությունում: Արդեն 2000 թվականին Սիմոնյանը ստանում է «Պրոֆեսիոնալ արիության համար» մրցանակ՝ ռազմական ռեպորտաժների շարքի դիմաց: Թվում էր, թե սա սովորական լրագրողական կարիերայի սկիզբ է, բայց կարճ ժամանակ անց Մարգարիտան հայտնվեց Մոսկվայում, իսկ նրա թիկունքում Կրեմլն էր։
Բայց ամեն ինչ կանխորոշվեց դեռ 2004 թվականին։ Բեսլանի դեպքերի լուսաբանումն առանցքային դարձավ Սիմոնյանի կարիերայում: Այն ժամանակ երիտասարդ լրագրողը ցուցաբերեց «յուրահատուկ նվիրվածություն»՝ հաղորդելով պաշտոնական տվյալներ, որոնք, ինչպես հետագայում պարզվեց, չէին համապատասխանում իրականությանը: Նա հաղորդում էր դպրոցում 354 պատանդի մասին, մինչդեռ իրականում դպրոցում փակված էր ավելի քան հազար մարդ: Ռուս վերլուծաբանների դիտարկմամբ, Մոսկվան ցանկանում էր թաքցնել իրական մասշտաբները և ստեղծել տպավորություն, թե բանակցություններն անհնար են: Այս դիրքորոշումը շատ թանկ նստեց պատանդների համար: Սիմոնյանի «նվիրվածությունը» անմիջապես նկատվեց ու գնահատվեց Կրեմլում:
Տարիներ անց Սիմոնյանը խոստովանեց Քսենիա Սոբչակին տված հարցազրույցում, որ այդ օրերին «ընդամենը կատարում էր իր մասնագիտական պարտքը»:
Եվ ահա, ընդամենը 25 տարեկանում, Սիմոնյանն արդեն Russia Today-ի գլխավոր խմբագիրն էր: Որոշումը կայացվել էր Պուտինի մամուլի և հանրային կապերի թիմում:
Սկզբում Russia Today-ն իսկապես փորձում էր լինել ռուսական Deutsche Welle կամ Euronews, բայց շուտով որակյալ մշակութային ու սպորտային ռեպորտաժները սկսեցին զուգակցվել ակնհայտ պետական քարոզչությամբ: RT-ն և դրա գլխավոր խմբագիրն այլևս չէին թաքցնում իրենց, այսպես ասենք՝ հիմնական առաքելությունը:
Տարիների ընթացքում Սիմոնյանը վաստակեց Կրեմլի քարոզչության գլխավոր ճարտարապետներից մեկի կոչումը, իսկ արևմտյան լրատվամիջոցները նրան հաճախ անվանում են «պրոպագանդայի թագուհի»:
ՍԻՄՈՆՅԱՆ-ՔԵՈՍԱՅԱՆ. ՄԵԾ ՍԵՐԸ, ՄԵԾ ՍՈՒՏՆ ՈՒ ՄԵԾ ՓՈՂԵՐԸ
«Նրանք իդեալական զույգ են: Սիրում են, հոգ տանում միմյանց մասին: Միասին են արդեն ավելի քան 10 տարի, բայց տարիների հետ զգացմունքները միայն ուժեղանում են: Դաստիարակում են երեք երեխա: Կինն ավելի շատ է վաստակում, բայց դա նրանց չի խանգարում: Ամուսինն ավելի ստեղծագործող կերպար է: Երկուսն էլ հաջողակ են իրենց գործում, լիովին կիսում են միմյանց հայացքները կյանքի ու շրջապատող իրականության վերաբերյալ: Արդեն վաղուց և, կարծես, ընդմիշտ»:
Այսպես է նկարագրում զույգին ռուսական լրատվամիջոցներից մեկը։ Հենց նույն հոդվածում նշվում է.
«Այս զույգը, կարծես, ամսագրի շապիկից լինի, բայց աշխատանքային ժամերին նրանք աշխարհի ամենաարյունարբու մարդկանցից են: Ռուսական պրոպագանդայի բեմահարթակում նրանք կանգնած են միասին, բռնել են իրար ձեռք և արհամարհանքով նայում են ներքև՝ մրցակից, բայց ակնհայտորեն նրանց չհասնող Պոպով-Սկաբեևա զույգին»:
Նրանց միությունը սկսվեց, երբ երկուսն էլ արդեն Կրեմլի քարոզչամեքենայի կարևոր մասնիկ էին: Բայց այստեղ մի փոքր շեղվենք ու նշենք, որ պաշտոնները զույգին ոչ միայն մեդիա ազդեցության լծակներ են տվել, այլև տպավորիչ եկամուտ։
Կոռուպցիայի դեմ պայքարի հիմնադրամի հետաքննությունը բացահայտել է, որ միայն երեք տարվա ընթացքում Սիմոնյան-Քեոսայան ընտանիքը ստացել է 736 միլիոն ռուբլի պետական կառույցներից: Պայմանագրերը կնքվել են «Աէրոֆլոտի», 2018-ի ֆուտբոլի առաջնության կազմկոմիտեի, «Սկոլկովո» հիմնադրամի և վետերանների «Անվտանգություն և օրինականություն» հիմնադրամի հետ: Հետաքրքիր է, որ այս հիմնադրամից գումարը փոխանցվել է ՆԳՆ գործունեության «PR աջակցության համար»:
2023 թվականին պարզ դարձավ, որ զույգի ինտերնետային հաղորդումները ֆինանսավորվում են Մոսկվայի քաղաքապետարանի կողմից՝ «Իմ շրջան» ծրագրի միջոցով: 2020-2021 թթ. ընտանիքը ստացել է 440 միլիոն ռուբլի, իսկ հաղորդումներն ընդմիջվում են մոսկովյան թաղամասերում նոր արվեստի դպրոցների և պատկերասրահների գովազդներով:
2022 թվականից Կրեմլի համար այս զույգի ու մասնավորապես Սիմոնյանի գործոնն առավել կարևոր դարձավ։ 2022-ի փետրվարին, Ուկրաինա ռուսական ներխուժումից օրեր առաջ, Սիմոնյանը Վլադիմիր Սոլովյովի հաղորդման եթերում վստահաբար հայտարարում էր, որ պատերազմի դեպքում ռուսական բանակը կկարողանա գրավել Կիևը երեք օրում: Նույն տարվա ապրիլին Սիմոնյանը և Սոլովյովը հայտարարեցին, որ իրենց դեմ մահափորձ է կազմակերպվել: Սիմոնյանն այս «մահափորձի» պատվիրատուներ որակեց բանտում գտնվող Ալեքսեյ Նավալնուն և Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկուն՝ անվանելով նրանց «նեոնացիստներ»:
Ուր գնալ, ինչ անել՝ Իդրամի հետ
2023-ի հոկտեմբերին Սիմոնյանն առաջարկեց միջուկային փորձարկումներ անցկացնել Սիբիրի երկնքում: «Ինչ-որ տեղ Սիբիրում», ինչպես ասել է նրա ռադիոէլեկտրոնիկայի ինժեներ ծանոթը, հնարավոր է կազմակերպել «ջերմամիջուկային պայթյուն», և դա հետևանքների չի ունենա երկրագնդի վրա: Ըստ Սիմոնյանի՝ նման պայթյունը կդառնա «միջուկային վերջնագիր» Արևմուտքին: Ավելորդ է նշել, որ ամուսինները վաղույց արդեն «վայելում են» այդ նույն Արևմուտքի պատժամիջոցների պտուղները։
«ԱՆՑԱՆԿԱԼԻ ԱՆՁ». ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ
Թույլ տվեք ընդհանրական պնդում անել ու ասել, որ պատմական հայրենիքում այս զույգին առանձնապես չեն սիրում։ Որոշները հայհոյում են, մյուսներն ավելի կոռեկտ են գտնվում, թեև կա նաև մարդկանց մի խումբ, որ, գուցե, կիսում է զույգի կարծիքը։ Ու հարցն այնքան բովանդակության մեջ չէ, որքան հե՛նց ձևակերպումների, հային ու Հայաստանն օրվա իշխանության կամ անձերի հետ նույնացնելու և վիրավորելու փորձերի, գռեհիկ և կոպիտ ձևակերպումների, բազմաթիվ հայերի հպարտությունը վիրավորող խոսքերի։ Անգամ այն հայերի, որոնք, գուցե, կիսում են իշխանության կամ կոնկրետ անձերի հետ կապված զույգի կարծիքը։
Հայերին վերաբերող քարոզչական գործունեության թերևս ամենաբնորոշող օրինակը 2020 թվականին էր, երբ Սիմոնյանը Facebook-ում կտրուկ և ագրեսիվ նամակ գրեց Հայաստանի իշխանություններին:
«Իրականում, ձեր արած ամեն ինչից հետո Ռուսաստանն ունի բարոյական իրավունք՝ թքել ձեզ վրա և տրորել ձեզ»։
Ելույթներից մեկում Սիմոնյանը կանխատեսում է, թե հինգ տարի անց Հայաստան չի լինելու, մեկ այլ ելույթում պնդում է, որ Ռուսաստանից բացի ՀՀ-ին ոչ ոք և երբեք չի օգնելու։
«Հայաստանին չեն օգնելու ո՛չ Քիմ Քարդաշյանը, ո՛չ ՆԱՏՕ-ն։ Հայաստանին, բացի Ռուսաստանից, ոչ ոք երբեք չի օգնել և չի էլ օգնի: Սա չիմանալը նշանակում է չցանկանալ դա տեսնել»:
Դե, ավելորդ է նշել, որ Սիմոնյանն իրեն առաջին հերթին ասոցացնում ու կապում է Ռուսաստանի հետ։
«Գիտե՞ք, ես Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի չեմ, Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացի եմ։ Ես հայուհի եմ, սակայն առաջին հերթին՝ Ռուսաստանի քաղաքացի եմ, և այսօր դժվար է տարբերակել, թե իմ արժեհամակարգի որ մասն է հայկական, իսկ որը՝ ռուսական կամ համամարդկային»:
Քեոսայանը ևս իր կոշտ ու վիրավորական ձևակերպումներով է աչքի ընկել։ 2023-ի դեկտեմբերին Հայաստանի Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովը գումարել է նիստ՝ քննարկելու «Սպուտնիկ Արմենիա» ռադիոկայանում հնչած «Ուրբաթը Տիգրան Քեոսայանի հետ» հաղորդման խնդրահարույց դրվագները: Ասվում է, որ հաղորդման ընթացքում Քեոսայանը ծաղրական և նսեմացուցիչ ձևակերպումներով էր անդրադարձել Հայաստանի Հանրապետությանն ու ժողովրդին, բայց, երևի, արդարացի կլինի նշել, որ այդ ձևակերպումների գլխավոր թիրախը մեկ մարդ էր։ Արդյունքում կայանի լիցենզիան կասեցվեց 30 օրով, իսկ ռադիոընկերությունը տուգանվեց 500,000 դրամով:
2022-ի հոկտեմբերին Հայաստանի իշխանությունների որոշմամբ Սիմոնյանն ու Քեոսայանը հայտնվեցին անցանկալի անձանց ցուցակում։ Persona non grata կարգավիճակ ստանալուց հետո Սիմոնյանը շատ կարճ էր արձագանքել.
«Արգելել հայուհու մուտքը Հայաստան՝ նոր խոսք է հայ ժողովրդի պատմության մեջ»։
Մինչ Քեոսայանը կոմայի մեջ է, Ռուսաստանի նախագահը նրան շնորհել է ՌԴ վաստակավոր արտիստի կոչում: Տարանջատելով անձնականը գործնականից, պետք է Քեոսայանին մաղթել շուտափույթ ապաքինում, զույգին՝ առավել փաստարկված պնդումներ, իսկ մեզ բոլորիս՝ այնքան մեծ ու ամուր սեր, որքան Սիմոնյան-Կրեմլ հարաբերություններում է։