Թրամփի վարչակազմի հերթական «ֆաքափը». Ինչպես լրագրողը հայտնվեց գաղտնի չաթում, որտեղ քննարկվում էր հութիների վրա հարձակումը
Աշխարհում գաղտնիքների համար երկու ապահով վայր կա՝ գերեզմանը և Signal մեսենջերը: Եթե, իհարկե, չհաշվենք այն ճակատագրական սխալը, երբ նախագահի խորհրդականն ազգային անվտանգության կարևորություն ունեցող չատում պատահաբար ավելացնում է լրագրողի: Հիմա արդեն Թրամփի վարչակազմի բարձրաստիճան պաշտոնյաները սեփական դառը փորձով գիտեն, որ կոնտակտների ցանկում գործընկերոջ ու նախագահին քննադատող լրագրողի հեռախոսահամարները խառնելը վատ գաղափար է։ Ինչպես ասում են՝ լավ բան չստացվեց։ Դեռահասների չաթ հիշեցնող հույժ գաղտնի խմբում ԱՄՆ վերնախավը էլ հարձակում պլանավորեց, էլ եվրոպացիներից բամբասեց, էլ կրակների էմոջիներ ուղարկեց, ու այս ամենը հայտնվեց ամբողջ աշխարհի խոշորացույցի տակ։ Մի խոսքով՝ չաթ-սկանդալ՝ ամերիկյան ձևով։
«ԱՆՀԱՎԱՏԱԼԻ ԷՐ». ԻՆՉՊԵՍ ՍԿՍՎԵՑ ԿԻՆՈՆ
Ժամանակակից աշխարհում ինֆորմացիայի արտահոսքերը հազվադեպ են զարմացնում, բայց երբեմն դրանք տեղի են ունենում այնքան անսպասելի ձևով, որ նույնիսկ ամենափորձառու լրագրողներն են դժվարանում հավատալ իրենց աչքերին։ Հենց այսպես «The Atlantic» ամսագրի գլխավոր խմբագիր Ջեֆրի Գոլդբերգը հանկարծակի հայտնվեց ամերիկյան կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյաների գաղտնի Signal-չաթում, որտեղ քննարկվում էին Եմենի հութիների դեմ ռազմական գործողությունների պլանները:
Երբ Սպիտակ տունը փորձում է հերքել կամ նվազեցնել միջադեպի լրջությունը, իսկ նախագահ Դոնալդ Թրամփը ասում է՝ «ես դրա մասին ոչինչ չգիտեմ», այս պատմությունը վերածվել է լուրջ քաղաքական սկանդալի, որն արդեն մամուլում հասցրել է ստանալ Signalgate անվանումը:
Մարտի 11-ին Ջեֆրի Գոլդբերգը Signal-ում ընկերության հայտ է ստանում մի օգտատիրոջից, ով ներկայանում էր որպես Մայք Ուոլց։ Գոլդբերգը, բնականաբար, չէր պատկերացնում, որ դա կարող է լինել ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Մայքլ Ուոլցը։ Նա ընդունում է հրավերը՝ «հուսալով, որ դա իսկապես ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդականն է և ցանկանում է խոսել Ուկրաինայի, Իրանի կամ այլ կարևոր հարցի մասին»։
Բայց իրական անակնկալը դեռ առջևում էր։ Երկու օր անց՝ մարտի 13-ին, ժամը 16:28-ին, Գոլդբերգը ծանուցում է ստանում, որ իրեն ավելացրել են Signal-ի «Հութիի PC փոքր խումբ» անունով չաթում։ Խումբը բացող Ուոլցը գրել էր.
«Այս խումբը ստեղծվել է հութիների դեմ գործողությունները համակարգելու համար, հատկապես, առաջիկա 72 ժամվա ընթացքում»։
Մտնելով չաթ՝ Գոլդբերգը, իր բնորոշմամբ, «երկար ժամանակ չէր կարողանում հավատալ իր աչքերին»։ Խմբի անդամների ցանկում մեկը մյուսից անսպասելի անուններ էին. ԱՄՆ փոխնախագահ Ջեյ Դի Վենս, պաշտպանության նախարար Պիթ Հեգսեթ, Ազգային հետախուզության գլխավոր տնօրեն Թալսի Հաբբարդ, ԿՀՎ տնօրեն Ջոն Ռեթքլիֆ, ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Մայքլ Ուոլց և ուրիշներ։
Այդ պահից սկսած Գոլդբերգն «անտեսանելի հետևորդի» նման սկսում է հետևել խմբում ծավալվող զրույցներին՝ հետաքրքրությունից դրդված, բայց միաժամանակ կարծելով, որ այդ ամենն իրական չի կարող լինել, և որ որևէ մեկը չար կատակ է խաղում իր հետ։
«Ես սկզբում համոզված էի, որ դա խաբեություն է։ Չէի կարող հավատալ, որ ԱՄՆ ազգային անվտանգության ոլորտի պաշտոնատար անձինք Signal-ով կքննարկեն մոտալուտ ռազմական գործողությունները։ Նույնիսկ չէի կարողանում պատկերացնել, որ խորհրդականը կարող էր այնքան անզգույշ լինել, որ The Atlantic-ի գլխավոր խմբագրին ներառեր մի խմբում, որտեղ բարձրաստիճան պաշտոնյաներն են քննարկում ռազմական պլանները»։
ՈՉ ՈՔ ՉՆԿԱՏԵՑ ԿՈՂՄՆԱԿԻ ԱՆՁԻ ՆԵՐԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ
Ձևական ողջույններից հետո չաթում առաջինն արտահայտվում է փոխնախագահ Ջեյ Դի Վենսը։
«Կարծում եմ, մենք սխալ ենք գործում։ Ամերիկյան առևտրի ընդամենը 3 տոկոսն է անցնում Սուեզի ջրանցքով։ Եվրոպական առևտրի 40 տոկոսն է անցնում դրանով։ Իրական վտանգ կա, որ հասարակությունը չի հասկանա այս քայլի անհրաժեշտությունը»։
Խմբի մյուս անդամները հակադարձում են ու Վենսը գրում է, որ պատրաստ է ընդունել թիմի կոնսենսուսը և չբարձրաձայնել իր մտահոգությունները։
«Բայց կա ծանրակշիռ փաստարկ՝ հօգուտ այս գործողությունը մեկ ամսով հետաձգելու։ Պետք է բացատրական աշխատանք տանել, ցույց տալ, թե ինչու է դա կարևոր, տեսնել, թե ինչպես են գործերը տնտեսության մեջ, և այլն»։
«Փոխնախագահ, ես հասկանում և լիովին կիսում եմ Ձեր մտահոգությունները։ Կան կարևոր նկատառումներ, որոնց մեծ մասը դժվար է կանխատեսել (տնտեսություն, խաղաղություն Ուկրաինայում, Գազան և այլն)։ Բայց մի քանի շաբաթ կամ ամիս սպասելը ըստ էության չի փոխի իրավիճակը։ Սպասելու հետ կապված կան երկու անմիջական ռիսկեր՝ 1) ինֆորմացիան կարտահոսի, և մենք անվճռական կերևանք; 2) Իսրայելն առաջինը գործողություններ կձեռնարկի (կամ Գազայում զինադադարը կխախտվի), և մենք չենք կարողանա գործողությունն սկսել մեր պայմաններով»։
Այս փաստարկները փոխնախագահի համար ծանրակշիռ են թվում ու նա վերջնականապես համաձայնում է, միակ բանը, որ իրեն դուր չի գալիս «Եվրոպային կրկին փրկելն է»։ Եվրոպայի հանդեմ մեղմ ասած հակակրանքը, պարզվում է, կիսում են բոլորը։ Եվրոպացիներին «պաթետիկ» են անվանում ու հստակ է դառնում, որ Եվրոպայի մասին Թրամփի վարչակազմի հանրային կերպով հնչեցրած կարծիքը շատ մեղմ է՝ համեմատած նրանց իրական «զգացմունքների» հետ։
Այսպիսով երկար-բարակ քննարկումներից հետո որոշումը հստակեցվում ու վերջնականացվում է, չաթի խոսակցությունները ժամանակավորապես դադարում են։
ԵՐԲ ՌՈՒՄԲԵՐԸ ՍԿՍԵՑԻՆ ԸՆԿՆԵԼ
Հաջորդ օրը՝ մարտի 15-ին, երբ Դոնալդ Թրամփը հայտարարեց Եմենում հութիների դեմ ռազմական գործողությունների մեկնարկի մասին, Գոլդբերգի կասկածները վերջնականապես հաստատվեցին. այս ամենն իրական էր։
Ինչպես գրում է լրագրողը, Պիթ Հեգսեթը մանրամասն նկարագրում էր, թե ինչպես է ընթանում հարձակումը։ Հարձակման պլանի մանրամասներն այնքան հստակ էին համապատասխանում խմբի քննարկումներին, որ Գոլդբերգը վերջնականապես համոզվում է՝ այդ զրույցների մասնակիցներն իսկապես ԱՄՆ բարձրաստիճան պաշտոնյաներն էին։
Գործողության սկսվելուց հետո խմբի մասնակիցները միմյանց շնորհավորում էին հաջողության կապակցությամբ։
MAR-ը (հավանաբար Մարկո Ռուբիոն)՝ «Լավ աշխատանք, Պիթ! Քո և քո թիմի կողմից»։
S.M-ը (հավանաբար Սթիվեն Միլլերը)՝ «Հիանալի աշխատանք։ Ուժեղ սկիզբ»։
Այս ամբողջ ընթացքում ոչ ոք չէր էլ նկատել, որ խմբում կա մեկը, որ առանձնապես չի շտապում կրակներ ուղարկել կամ որևէ բան գրել։
ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԸ
Լրջանալու պահն է։ Նախ, ռազմական գործողությունների պլանավորման այսպիսի մանրամասների քննարկումը Signal-ի նման մեսենջերում, ըստ մի շարք փորձագետների, արդեն իսկ օրենքի խախտում է։ ԱՄՆ պաշտոնյաներին չի թույլատրվում օգտագործել այս մեսենջերը գաղտնի տեղեկատվության փոխանակման համար։ Երկրորդ, կողմնակի անձին՝ մասնավորապես լրագրողին, նման խմբային չաթում ներառելը, թեկուզ և պատահաբար, ևս մեկ լուրջ խախտում է։
Նախկին ԿՀՎ աշխատակից և ազգային անվտանգության հարցերով իրավաբան Կևին Քերոլը «The Washington Post»-ին տված հարցազրույցում նշել է.
«Ես պաշտպանել եմ ռազմական ծառայողների, որոնք մեղադրվել են լրտեսության մասին օրենքը կոպիտ անփութությամբ խախտելու մեջ՝ շատ, շատ ավելի քիչ բաների համար։ Եթե այս մարդիկ կրտսեր զինվորականներ լինեին, նրանց ռազմական դատարան կտանեին»։
Իսկ Պենտագոնի նախկին հատուկ խորհրդական Ռայան Գուդմանը CNN-ին ասել է.
«Սա կոպիտ անփութություն է»։
Շատ սուր քննադատությունը պայմանավորված է նաև նրանով, որ Թրամփի առաջին նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ՝ 2016 թվականին, նա անընդհատ քննադատում էր իր մրցակից Հիլարի Քլինթոնին ու մեղադրում, որ նա պետքարտուղարի պաշտոնում օգտագործում էր անձնական էլեկտրոնային փոստը՝ ծառայողական նամակագրության համար։ Քլինթոնին ու նրա թիմին հենց այս պատճառով դատապարտում էին նաև չաթի մասնակիցները՝ Ուոլցը, Հեգսեթը և մյուսները։
ԱՐՁԱԳԱՆՔՆԵՐԸ
Նախ՝ Թրամփի վարչակազմի անդամները շտապեցին հերքել այս աշխատանքային չաթի գոյությունը։ Գլխավոր «մեղադրյալը»՝ Պիթ Հեգսեթը, հայտարարեց, որ երկրի ղեկավարներից ոչ ոք «չէր կարող Signal-ով պատերազմի պլանների մասին տեքստային հաղորդագրություններ ուղարկել»։ Նա նաև հոդվածի հեղինակին անվանեց «սուտասան և խիստ վարկաբեկված» լրագրող։
Իլոն Մասկն արձագանքեց իր ոճի մեջ.
«The Atlantic-ի երկրորդ էջը լավագույն վայրն է, որտեղ կարելի է թաքցնել դիակը, որովհետև այնտեղ ոչ ոք երբեք չի հասնում»։
Ավելի ուշ Սպիտակ տունը ստիպված էր հաստատել Signal-ում տեղի ունեցած զրույցի իսկությունը և այն, որ չաթի մասնակիցներն իրոք Վենսը, Հեգսեթը, Հաբբարդը, Ուոլցն ու մյուսներն էին։
Պաշտոնական մեկնաբանություններում Սպիտակ տունը փորձում էր համոզել, որ այս իրավիճակը մեծ խնդիր չէ։ Օտար անձին չաթում ներառելը պարզապես սխալ էր, որի հանգամանքները կուսումնասիրվեն և հաշվի կառնվեն, որպեսզի նման իրավիճակները չկրկնվեն։ Նաև անդադար պնդում էին՝ չաթում գաղտնի տեղեկատվություն չկար։
Ազգային անվտանգության խորհրդի մամուլի քարտուղարն անգամ դրական երանգներ տեսավ.
«Այս թեման ցույց է տալիս բարձրաստիճան պաշտոնյաների միջև խորը և մտածված համակարգումը: Հութիների դեմ շարունակվող գործողությունը ցույց է տալիս, որ վտանգ չկա զինված ուժերի կամ ազգային անվտանգության համար»։
Ի վերջո, Մայքլ Ուոլցը՝ ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդականը, ընդունեց իր «մեղքը»։
«Ես ստանձնում եմ ամբողջ պատասխանատվությունը։ Ես եմ ստեղծել խումբը։ Իմ գործն է համոզվել, որ ամեն ինչ համակարգված է»։
Ուոլցը փորձել է նաև բացատրել, թե ինչպես է Գոլդբերգի հեռախոսահամարը հայտնվել իր կոնտակտների ցանկում՝ ենթադրելով, որ լրագրողի հեռախոսահամարը պատահաբար նշված է եղել ինչ-որ մեկի անվան տակ, ում նա պատրաստվել է ներառել Signal-ի խմբում։
Դե իսկ Թրամփը իր ոճի մեջ անցել է «անձնական հարձակման»՝ հոդվածը որակելով որպես «վհուկների որս», հրատարակությունը՝ «անհաջողակ ամսագիր», իսկ անձամբ Ջեֆրի Գոլդբերգին՝ «բացարձակապես զզվելի տիպ»։
Ավելի ուշ Թրամփը հայտարարեց, որ հարվածների մասին տեղեկությունների արտահոսքը «էական ազդեցություն չի ունեցել» և ավելացրեց.
«Մայք Ուոլցը լավ մարդ է, և նա սրանից լավ դաս քաղեց»։
Սկզբում «The Atlantic»-ը չէր հրապարակել խմբային չաթում տեղի ունեցած զրույցի ամբողջական մանրամասները՝ նշելով, որ չի ցանկանում հրապարակել այնպիսի տեղեկատվություն, որը կարող է վտանգել ամերիկյան զինվորական և հետախուզական ծառայողների անվտանգությունը։ Սակայն Սպիտակ տան մեղադրանքներից հետո, թե իբր Գոլդբերգը ստում է, նա որոշեց հրապարակել զրույցի ամողջ բովանդակությունը՝ որպես կատարվածի ապացույց։
Ամեն դեպքում՝ Թրամփի վարչակազմը փորձում է նվազեցնել արտահոսքի կարևորությունը։ Չկա ոչ մի ակնարկ այն մասին, որ այս արտահոսքը կհանգեցնի անձնակազմի փոփոխությունների։
Ամեն դեպքում, հարգելի ապագա պետական պաշտոնյաներ, եթե մտադիր եք գաղտնի ռազմական գործողություններ պլանավորել, ահա փոքրիկ խորհուրդ. առաջին, ստուգեք ձեր կոնտակտների ցանկը, երկրորդ, վերստուգեք այն, երրորդ, իսկապես համոզվեք, որ լրագրողներից ոչ մեկը այդ ցանկում չկա: