Չակ Նորիսի մեմերը, հայերի քվեաթերթիկն ու «Վիշապի ճանապարհը». Անպարտելի Չակը՝ հայկական Facebook-ից մինչև համաշխարհային կինո
«Գոռ Վարդանյա՞նն է ավելի ուժեղ, թե` Չակ Նորիսը» հարցը դեռ 2010-ականներին հայկական համացանցային տիրույթում հաճախ կարելի էր լսել։ Իսկ պատասխանն ակնհայտ էր դառնում, երբ, օրինակ, պնդում էին, որ «Չակ Նորիսը սոխ է կտրատում, սոխը լացում է»։ 2012 թվականին հայերը մեր երկրի կոնտեքստում զարգացրին աշխարհից վերցրած այն միտումը, ըստ որի Չակ Նորիսի անունը ներկայացվում էր որպես ամենակարող մարդու կերպար։ Սոցցանցերում ամենատարբեր լուրջ հարցերին մարդիկ պարզապես պատասխանում էին՝ «Չակ Նորիս»։
Իսկ երբ ընտրությունների ժամանակ իրական թեկնածուների անունների կողքին ոչ թե մեկ, այլ մի քանի անգամ հայտնվեց Չակ Նորիսի անունը՝ «կատակը» դուրս եկավ հնարավոր բոլոր սահմաններից ու մի տեսակ «լրջացավ»։ Թեկնածուների ցանկում բացակայում էր «բոլորին դեմ եմ» տարբերակը և ընտրական օրենսգրքի սահմանափակումները շրջանցելու համար քաղաքացիները քվեաթերթիկում ուղղակի ավելացնում էին Չակ Նորիսի անունը՝ այդ կերպ արտահայտելով իրենց բողոքը։
Մարտի 10-ին «ամենակարող մարդը» դարձավ 85 տարեկան։ Սա լավ առիթ էր՝ անդրադառնալու մարդ-լեգենդի անցած ճանապարհին՝ կինոյից մինչև մարտարվեստ ու ինտերնետային մեմեր։
ՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ԱՄՈՒՐ ԲՆԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՔ
Կառլոս Ռեյ Նորիսը՝ Չակ Նորիսը, ծնվել է 1940 թվականի մարտի 10-ին Օկլահոմայի Ռայան քաղաքում։ Նրա հայրը՝ Ռեյ Դի Նորիսը, չերոկի հնդկացիների ժառանգ էր և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վետերան, իսկ մայրը՝ Ուիլմա Նորիսը, խորապես հավատացյալ իռլանդացի, ով դասավանդում էր կիրակնօրյա դպրոցում։
Չակի մանկությունն անցել է աղքատության մեջ։ Ամսվա ընթացքում հորն ավելի հաճախ կարելի էր տեսնել ալկոհոլի ազդեցության տակ, քան աշխատելիս։ Ամսվա ընթացքում միայն երբեմն աշխատում էր որպես ավտոմեխանիկ։
«Ես մեծացել եմ առանց հոր՝ գլխումս ունենալով միայն երևակայական հայրիկի կերպար»։
Ընտանիքում Չակից բացի կային ևս երկու որդիներ՝ ապագա ռեժիսոր Աարոնը և Վիլանդը, ով հետագայում՝ 1970 թվականին, զոհվեց Վիետնամում։ 1956 թվականին Չակի ծնողներն ամուսնալուծվեցին, իսկ մայրը կրկին ամուսնացավ, այս անգամ՝ Ջորջ Նայթի հետ։ Հենց նա էլ պատանի Չակի մեջ սպորտի հանդեպ սեր սերմանեց։
ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆ ՈՒ ՍՊՈՐՏԸ
Ընտանիքը բավարար միջոցներ չուներ Չակի ուսման վարձը վճարելու համար, ուստի դպրոցն ավարտելուց հետո նա որոշեց զինվորական ծառայության անցնել: Նա ծառայում էր Հարավային Կորեայում՝ Օսանի ավիաբազայում, որտեղ էլ ծառայակիցների կողմից ստացավ Չակ մականունը։ Սա Կառլոսի անգլերեն տարբերակն էր՝ Չարլզ, կրճատ ձևով։
Ծառայության տարիները, ինչպես ինքն է խոստովանել, ձանձրալի էին, և հենց այդ ժամանակ նա սկսեց զբաղվել մարտարվեստներով։ Սկզբում դա ձյուդոն էր, հետո՝ թեկվոնդոն։ Չակն արագորեն հմտացավ այս մարզաձևերում, և ծառայության ավարտին արդեն սև գոտի ուներ։
1962 թվականին Չակ Նորիսն ավարտեց զինվորական ծառայությունն ավիացիոն ոստիկանությունում՝ առաջին կարգի շարքայինի կոչումով։ Վերադառնալով ԱՄՆ՝ նա մտադիր էր աշխատանքի անցնել Կալիֆոռնիայի ոստիկանությունում, բայց վերջնական ընտրությունը կատարեց հօգուտ սպորտի։
1963 թվականին Նորիսը բացեց իր առաջին կարատեի դպրոցը, մեկ տարի անց՝ երկրորդը։ 1968 թվականին նա արդեն ուներ 32 դպրոց, որտեղ սովորում էին տարբեր տարիքի մարդիկ՝ ներառյալ հայտնի դերասաններ և հասարակական գործիչներ։
Մարզչական գործունեությանը զուգահեռ, Չակ Նորիսը նաև մասնակցում էր մրցումների։ Թեև նրա առաջին պրոֆեսիոնալ մենամարտերն անհաջող էին, ինտենսիվ պարապմունքների շնորհիվ 1967 թվականին Չակը կարողացավ հաղթել կարատեի չեմպիոնատում։ Հաջորդ տարի նա կրկին դարձավ կարատեի չեմպիոն և ծանոթացավ Բրյուս Լիի հետ, ով նույնպես մասնակցում էր մրցմանը։ Այդ ծանոթությունը վերածվեց մտերիմ ընկերության, որը շարունակվեց մինչև Լիի կյանքի վերջը։
1969 թվականին Չակ Նորիսը երրորդ անգամ հաղթեց Միջազգային կարատեի չեմպիոնատում և ստացավ «Տարվա մարտիկ» մրցանակը Black Belt սպորտային ամսագրից։ Նա պահպանեց իր չեմպիոնի տիտղոսը յոթ տարի անընդմեջ, մինչև 1974 թվականին թողեց սպորտային կարիերան։
ԿԻՆՈ ՏԱՆՈՂ ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ
Առաջին անգամ Չակ Նորիսը հայտնվեց էկրանին 1969 թվականին՝ լրտեսական ֆիլմերի պարոդիայում, որտեղ նրա անունն անգամ չէր էլ նշվել լուսագրերում։ Այս փորձը հիասթափեցրեց սկսնակ դերասանին ու մի քանի տարի նա անգամ չէր մտածում կինոյի մասին։
Իսկական բեկումը 1972 թվականին էր, երբ Չակ Նորիսը համաձայնեց խաղալ Կոլտի դերը՝ իր ընկեր Բրյուս Լիի մասնակցությամբ «Վիշապի ճանապարհը» մարտաֆիլմում։ Չնայած նրան, որ սյուժեի համաձայն Կոլտը Լիի կերպարի հակառակորդն էր, հենց այս ֆիլմը դարձրեց Չակ Նորիսին ժանրի աստղ։ Լավ կռվող հակահերոս Կոլտը տպավորեց հանդիսատեսին, բայց դերասանը չշարունակեց խաղալ բացասական դերեր։
Կարելի է ասել, որ կինոկարիերայով Չակ Նորիսին համոզեց զբաղվել Սթիվ ՄակՔուինը, ով նկատել էր, որ իր մարզիչը կարող էր դառնալ մարտաֆիլմերի հերոս։ Սկսնակ դերասանը դասեր էր վերցնում հայտնի մանկավարժ Էստելլա Հարմոնից, փորձում էր իրեն տարբեր դերերում, իսկ արդեն 1977 թվականին խաղաց գլխավոր դերը «Օրինախախտը» ֆիլմում։ Դերասանին հատկապես գրավել էր այն հանգամանքը, որ սյուժեում ճիշտ էին դրված այսպես կոչված բարոյական կողմնորոշիչները։ Հետագայում ուսուցողական բաղադրիչը դարձավ Չակ Նորիսի մասնակցությամբ ֆիլմերի և սերիալների պարտադիր տարրը։
ԱՍՏՂԱՅԻՆ ՇՐՋԱՆԸ՝ 1980-ԱԿԱՆՆԵՐ
Երբ Չակ Նորիսը դարձավ ժանրի աստղ, նա մոտ 40 տարեկան էր։ Այդ ժամանակ նա հիանալի ֆիզիկական վիճակում էր գտնվում և վստահաբար ավելի երիտասարդ էր երևում, քան իր տարիքն էր։ Բարոյական որակներից բացի, որոնք շատ կարևոր էին քրիստոնյա Նորիսի համար, նրա հերոսները նաև առնականության սիմվոլ էին դարձել։ Սկզբում Չակ Նորիսը բեղեր ուներ, հետո սկսեց նկարահանվել մորուքով, ինչը հուշում էր հանդիսատեսին, որ նրա կերպարները կյանքի փորձ ունեցող մարդիկ են։ Նրա կերտած անվախ օրինապահների կերպարների տպավորության տակ շատ տղաներ որոշեցին ընտրել իրավապահի մասնագիտությունը։
Նորիսը մշտապես հետաքրքրվել է քաղաքականությամբ։ 1980-ականներին նա աջակցում էր պահպանողական Ռոնալդ Ռեյգանին և պաշտպանում ԱՄՆ արտաքին մարտահրավերներին կոշտ ռազմական պատասխանի դիրքորոշումը։ Հենց այս շրջանում էր, այսինքն՝ 1980-ականների երկրորդ կեսին, որ դերասանի կարիերայում միանգամից հայտնվեցին մի քանի հայրենասիրական մարտաֆիլմեր։ Այս շարքում մինչև օրս էլ հիշվող ու արդիական են հատկապես «Դելտա ջոկատը» և «Invasion U.S.A.»-ը։
«ՎԵՏԵՐԱՆ» ՆՈՐԻՍԸ
Անցնենք 1990-ականներ։ Այս շրջանում Չակ Նորիսի գլխավոր աշխատանքը դարձավ «Տեխասի ռենջեր Ուոքերը» հեռուստասերիալը, որը նկարահանվեց շուրջ ութ տարի։ Նոր տասնամյակն իր հետ նոր մարտահրավերներ էր բերում։ Այս տասնամյակում Հոլիվուդի կինոհերոսների շարքը համալրեցին Առնոլդ Շվարցենեգերը, Սթիվեն Սիգալը, Ժան-Կլոդ Վան Դամը և այլ անուններ։ Նրանց մասնակցությամբ ֆիլմերն ունեին մեծ բյուջեներ և առատ էին հատուկ էֆեկտների կիրառմամբ։ Դրանց ֆոնին Չակ Նորիսի մարտաֆիլմերը նոր սերնդին հնաոճ էին թվում։ Ի դեպ, հենց 1990-ականներին Չակ Նորիսը ստեղծեց էր իր սեփական ոճը՝ չուն-կուկ-դոն, միավորելով տանսուդոյի, կարատեի, տեքվոնդոյի, ձյուդոյի, բրազիլական ջիու-ջիթսույի և բռնցքամարտի տարրերը։
2000-ականները Չակ Նորիսի համար դարձան, այսպես ասենք՝ «կարիերայի ամփոփման» ժամանակաշրջան։ Ավելի ու ավելի հաճախ նա էկրաններին հայտնվում էր փոքր դերերով։ Այս շրջանի ամենաստացված ու տպավորված աշխատանքներից են «Տեխասի ռենջեր Ուոքերը. Փորձություն կրակով» և «Նախագահի մարդը»։
2005 թվականի նոյեմբերին «Անցյալի ստվերներ» մարտաֆիլմի պրեմիերայից հետո դերասանն ավարտեց կինոկարիերան, որպեսզի ավելի շատ ժամանակ հատկացնի ընտանիքին։ Դրանից հետո նա հայտնվել է ընդամենը երկու ֆիլմում և մի քանի սերիալում։
ՉԱԿ ՆՈՐԻՍԸ՝ ՖԻԼՄԵՐԻՑ ԴՈՒՐՍ
Չակ Նորիսը չի սահմանափակվել միայն մարտաֆիլմերի հերոսի կարգավիճակով։ Նա նաև յոթ գրքի հեղինակ է, որոնցից երեքը դարձել են բեսթսելլերներ։ Բայց Նորիսի մասին միայն ինքնակենսագրականներ չէ, որ գրվում էին։ Հենց այս՝ անպարտելի մարտարվեստների վարպետի կերպարի շնորհիվ Նորիսը դարձավ առաջին ինտերնետային մեմերից մեկը։ 2005 թվականին ամերիկյան Something Awful ֆորումում սկսեցին հայտնվել այսպես կոչված «Փաստեր Չակ Նորիսի մասին», որոնք չափազանցրած ձևով գովաբանում էին նրա կարողությունները։ «Փաստեր Չակ Նորիսի մասին» վերնագրով ինտերնետային մեմերի շարքն ամբողջացնում է դերասանի մասին երկրպագուների հորինած երգիծական արտահայտությունները, աբսուրդային բնորոշումները, որոնք ընդգծում էին Չակ Նորիսի «ամենակարող» կերպարը։
Սկզբում դերասանին դուր չէին գալիս իր մասին մեմերը և նա անգամ դատի տվեց Penguin USA հրատարակչությանը, որը թողարկել էր «Փաստեր Չակ Նորիսի մասին» երգիծական գիրքը։ Բայց որոշ ժամանակ անց դերասանը ոչ միայն «հաշտվեց» այդ փաստերի հետ, այլև մասնակցեց «Փաստեր Չակ Նորիսի մասին» պաշտոնական գրքի ստեղծմանը։ Որպեսզի պատկերացնեք՝ այս փաստերից մեկն օրինակ սա էր՝ «Չակ Նորիսին կծելուց հետո կոբրան հինգ օր ցավերի մեջ մնալուց հետո սատկեց։» Մեկ այլ օրինակ՝ «Չակ Նորիսը հաշվել է մինչև անվերջություն։ Երկու անգամ»։ Մի խոսքով՝ մարդիկ Չակ Նորիսին գերբնական ուժեր էին վերագրում ու դա նրանց դուր էր գալիս։
Մեմերի արքայի տիտղոսով ևս Չակ Նորիսը չի սահմանափակվել։ Նա ցանկանում էր դառնալ Տեխասի նահանգապետ, իսկ ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ նախագահ։ 2009 թվականին հայտարարել էր, որ տարածքով և բնակչությամբ ԱՄՆ երկրորդ նահանգի բնակիչները կարող են հավակնել անկախ պետության ստեղծման։ Ու երևի չեք զարմանա, եթե իմանաք, որ Չակ Նորիսը աջակցում էր Դոնալդ Թրամփին ու կիսում պահպանողականների հնչեցրած բոլոր թեզերը։
Ամեն դեպքում՝ անհերքելի է, որ Չակ Նորիսի ազդեցությունը ժամանակակից մշակույթի վրա հսկայական է։ Նա ոչ միայն օգնել է արևելյան մարտարվեստները հանրաճանաչ դարձնել արևմտյան աշխարհում, այլև ստեղծել է կինոհերոսի մի բացառիկ տեսակ՝ սկզբունքային և անհավանական ֆիզիկական կարողություններով։ Հասարակության կոլեկտիվ երևակայության մեջ Չակ Նորիսը դարձել է գերմարդու խորհրդանիշ և միայն այս փաստն ինքն իրենով անչափ խոսուն է։