18+ | Ճամփորդություն անձնական դժոխքով. Ինչպես մեր ընթերցողն այցելեց Գիգերի տուն-թանգարան
Նրա նկարները ոչ երկիմաստ հաղորդում են, որտեղից ենք եկել ու ուր ենք հեռանալու։ Դիմում են մեր խորքային, կենսաբանական հիշողություններին։ Դրանք մեր լուսանկարներն են` ծնվելուց ութ ամիս առաջ։ Հեշտոցային բնապատկերներ։ Ներարգանդային բացիկներ։ Ու ավելի հեռու` մարդկային բջջի միջուկի խորքերը։ Ուզո՞ւմ եք տեսնել ձեր գենետիկ կոդը։ Պատրա՞ստ եք տեսնել, ինչպես են գեները սպիտակուց արտադրում, ինչպես է օրգանիզմը կլոնավորում սեփական հյուսվածքները։ Ուղղակի շրջեք էջը։ Մեր քաղաքները նման են ահռելի մրջնաբույների` բնակեցված անդեմ ու այլանդակ միջատների գաղութներով։ Ու դա մենք ենք։
Ամերիկացի հոգեբան Թիմոթի Լիրին այսպես է բնորոշել շվեյցարացի սյուռեալիստ Հանս Ռուդի Գիգերի ստեղծագործությունները։ Կինոմանների համար Գիգերն առանձին կուռք է շնորհիվ այն փաստի, որ ինքն է ստեղծել Ռիդլի Սքոթի «Օտարը» (Alien, 1979) ֆիլմի այլմոլորակային հրեշի կերպարը։ 2014թ-ին դժբախտ պատահարի հետևանքով աշխարհը կորցրեց հանճարեղ ստեղծագործողին, սակայն շվեյցարական Գրյուերում գործում է Գիգերի անվան տուն-թանգարանը, ուր ամեն տարի ուխտագնացության են մեկնում հազարավոր երկրպագուներ։
Նրանց թվում էր մեր ընթերցող Լևոն Մկրտչյանը. նա PAN-ին պատմել է ուղևորության մասին ու կիսվել լուսանկարներով։
Գրյուերը փոքրիկ քաղաք է Շվեյցարական Ալպերում։ Մեզանից շատերը Գրյուերը գիտեն որպես քաղաք, որտեղ գտնվում է Գիգերի տուն-թանգարանը: Սակայն ծանոթ շվեյցարացիներն ասում են, որ թանգարանն է շահում Գրյուերում գտնվելուց, ու զբոսաշրջիկների մեծ մասը քաղաք այցելում է ոչ տուն-թանգարանի համար։
Գեղեցկագույն վայր է Գրյուերը։ Մառախլապատ լեռներ, կոկիկ, գեղեցիկ շինություններ, չորացած խաղողի վազեր, փոքրիկ կաթոլիկ մատուռ։ Շինությունների պատերին ամենուրեք էլֆերի ու այլ դիցաբանական էակների պատկերումներ են։ Թանգարանի համար հրաշալի վայր է։
Գրյուեր հասանք մեքենայով։ Ճանապարհին Գիգերի մասին չէինք խոսում։ Ցանկացած այլ թեմայով, բացի Գիգերից։ Կարծես պայմանավորված լինեինք։ Բոլորի համար նշանակալի էր, բոլորը Գիգերի արվեստը ճանաչում էին ու ինչ-որ պահի այդ արվեստով ոգեշնչվել էին։ Երկու տեղացիները անցյալում թանգարանում եղել էին, օտարազգիներս՝ ոչ։
Քանի որ ամրագրած էքսկուրսիայի ժամից շուտ էինք հասել, մի քիչ շրջեցինք քաղաքով։ Կերանք արտակարգ համեղ ֆոնդյու ու ազնվամորու գինու մեջ թաթախված պաղպաղակ։ Այցելեցինք հանճարի նիրհելու մի թիզ հողին, որտեղ թողեցի մեկ եվրոանոց մետաղադրամ՝ այն փոխելով գերեզմանոցի կողքից վերցված երկու քարի հետ, որպես հուշ։ Մեռյալներից վերցնողը պետք է ինչ որ բան թողնի։
Հունարեն բառ կա։ Կատաբասիս։ Կատաբասիսը հերոսի ճամփորդությունն է ստորգետնյա աշխարհով, դժոխքով, անգիտակցականի խորքերով՝ փոխակերպման, առաքելության նպատակին հասնելու կամ գիտելիք ստանալու համար։ Ոդիսևսը մտնում է Հադես, Բիլբո Բեգինսը՝ Մորիայի քարանձավներ, Փոլ Աթրեյդեսը Կյանքի ջուրն է խմում ու սուզվում սեփական գենետիկ հիշողության անդունդը։ Գիգերի թանգարան այցելելը յուրահատուկ կատաբասիս էր բոլորիս համար։
Հանճարեղ նկարչի մղձավանջային երազներով անցնելիս առերեսվում ես նաև սեփական մղձավանջներին, գործ ես ունենում սեփական խորքային վախերի հետ։ Քայլում ես խավարին ընդառաջ, ու եթե բազմահնար ես, հունական էպոսի հերոսի նման, այդ խավարի խորքում կարող ես նկատել սեփական սրտում վառվող հրեղեն լույսը։ Ու դժոխքից դուրս գաս փոխակերպված՝ անդունդի գիտելիքը լույս աշխարհ հանելով։
Թանգարանից հետո Գիգեր բարն էր։ Բախտներս բերեց՝ տարածքը շատ մեծ չի, ու սովորաբար այցելուները պետք է սպասեն, որ տեղ ազատվի։ Եթե մեծ խմբով ես, սպասելը կարող է ձգձգվել, կամ ստիպված լինես խումբը մասնատել ու իրարից հեռու նստեք։ Մեր մտնելուն պես կենտրոնական մեծ սեղանը ազատվեց ու միանգամից նստեցինք։ Նստեցինք թե չէ՝ System of a Down միացավ։ Եթե մեկն ինձ անցած տարի ասեր, որ մյուս տարի այս ժամանակ Գիգեր բարում նստած «Նոստրոմո» կոկտեյլ եմ խմելու System of a Down-ի Toxicity-ն լսելով, քմծիծաղով կարտահայտեի հավատիս պակասը։ Բայց արի ու տես։ Ի դեպ, «Նոստրոմո» կոկտեյլը պատրաստվում է սև օղուց, հաղարջի հյութից ու ճզմած լայմից: Մենյուում հաղարջի հյութի փոխարեն կոլա էր գրած, բայց ես դե հաղարջի հյութն ամենուր կճանաչեմ:
Թանգարանից բար մի քանի քայլ է։ Այդ ընթացքում հաջողացրեցի կորցնել բանկային քարտս։ Քիչ առաջ վճարում էի թանգարանում։ Բարում արդեն մոտս չէր։ Փնտրեցի, չգտա, վճարեցի գրպանիս վերջին կանխիկով։
Մեռյալներից վերցնողը պետք է ինչ-որ բան թողնի։
