«Ինտերստելարի» հայկականն ու ոչ միայն. Պատկերացնում ենք ալտերնատիվ Հայաստանի բլոկբաստերները
Մեզ մոտ կրկին էքսպերիմենտ է։ Ու կրկին ուսումնասիրում ենք մուլտիվերսի տարատեսակ տիեզերքները` տեսնելու, թե ինչ հետաքրքիր բան կարող ենք գտնել։
Զինվելով երևակայությամբ ու արհեստական բանականության գործիքներով` PAN-ը ներկայացնում է երկու հատված երկու փոդքաստից, երկուսն էլ` երկու տարբեր Հայաստաններից։ Գնացինք։
- Մեր փոդքաստի առաջին հատվածում, ավանդաբար, մանրամասն նկարագրում ենք ֆիլմի սյուժեն` բոլոր թվիստերով ու սփոյլերներով։ Այնպես որ, եթե դեռ չեք նայել, նայեք, հետո նոր մեզ լսեք։ Դու սկսիր, ես ընթացքում լրացնելու եմ։
- Օքեյ։ Իրականում բավականին բարդ է էս ֆիլմի սյուժեն մի քանի բառով նկարագրելը, բայց կփորձեմ։ Իրադարձությունները ծավալվում են մոտավորապես 21-րդ դարի 90-ականներին։
- Այսինքն, ապագայում։
- Հա, ապագայում, դարավերջին, կարելի է ասել։ Կլիմայի փոփոխություններ, անդադար երաշտներ, Հայաստանը ու ամբողջ աշխարհը պարենային լուրջ աղետի եզրին են։ Կոնկրետ Հայաստանում, Սևանա լիճը գրեթե ցամաքել է, վերածվել ճահճի։ Մշակաբույսերը չեն աճում երաշտի պատճառով, անասնապահություն գրեթե չկա։ Տեղի է ունեցել բնակչության գլոբալ միգրացիա դեպի երկրի հյուսիսային շրջաններ, որովհետև կենտրոնական հատվածում ու հարավում ապրելը ֆիզիկապես անհնար է։
- Այդ թվում` մայրաքաղաքում։
- Այո, Երևանը լքված, ուրվական քաղաք է։ Ինքը վաղուց վերածվել է իսկական անապատի։ Ոչ մի ծառ, ոչ մի թուփ չկա։ Ցերեկը` զարհուրելի շոգ, գիշերը` նույնքան զարհուրելի ցուրտ։ Ֆիլմը սկսվում է հենց Երևանի ընդհանուր պլանից. փոշու ամպի մեջ կորած, դատարկ շենքեր` կոտրված պատուհաններով, ժանգոտված ավտոմեքենաներ։ Տեսախցիկը դանդաղ շարժվում է Մաշտոցի պողոտայով, ու հենց այստեղ մենք ծանոթանում ենք գլխավոր հերոսին։
- Էդ ընդհանուր պլանը հիասքանչ է մեծ էկրանին։ Пробирает до мурашек.
- Հայաստանի ամբողջ բնակչությունը տեղավորվել ու գոյատևում է Շիրակի, Լոռու ու Տավուշի մարզերում, նաև` Արագածոտնի ու Կոտայքի մարզերի հյուսիսում։ Մնացածը բնակության համար պիտանի չէ։
- Բայց...
- Բայց կան այսպես կոչված «ստալկերներ»։
- Հղում Տարկովսկուն։
- Այո, հղում Տարկովսկուն, հղում Մերչանսկի եղբայրներին, որոնց «Տխուր նախաճաշը» հենց հիմք է դարձել Տարկովսկու ֆիլմի համար ու որը հենց նման պարենային աղետի մասին է, թե ինչպես են անապատացած տունդրայի բնակիչները ռեյդեր կազմակերպում Ղազախստանի ուղղությամբ... ինչևիցե։ Այս ֆիլմում ստալկերները խիզախ մարդիկ են, ովքեր մի քանի շաբաթով ու անգամ ամսով ուղևորվում են Հայաստանի լքված քաղաքներ` պիտանի որևիցե բան գտնելու։
- Այսինքն, օգնում են մարդկանց։
- Նու, դա ավելի շատ բիզնես է, իսկ ավելի կոնկրետ` գոյատևելու միջոց, երբ գերբեռնված հյուսիսում սով է, սարսափելի զրկանքներ, միջոցների սղություն, իսկ փախուստի տեղ չկա։
- Ու չեն էլ կարող փախչել Ռուսաստան...
- Չի ստացվի։ Աղետը գլոբալ է։ Անխտիր բոլոր երկրները փակել են միմյանց համար բոլոր սահմանները։ Ականապատ դաշտեր, գնդացրային հաշվարկներ, պատեր էլեկտրական հոսանքով։ Ֆիլմի աշխարհում, եթե ծնվել ես տվյալ երկրում, էդ երկրում էլ ապրելու ես ու մեռնես։ Կամ կարող ես մեռնել հարևան երկրի սահմանն անցնելիս։
- Դաժան աշխարհ է։
- Այո։ Հետևաբար, ստալկեր լինելը կենսական անհրաժեշտություն է, եթե ուզում ես գոնե ինչ որ բան հայթայթել, վաճառել կամ փոխանակել սնունդով, դեղորայքով։ Ու մեր հերոսը` Գուրգենը, նախկինում օդաչու, զբաղվում է ստալկերությամբ Երևանում։ Դրանով սկսվում է ֆիլմը։
- Գուրգենի կինը, եթե ճիշտ եմ հիշում, մահացել է։
- Այո, ինքը ապրում է Նոյեմբերյանում` որդու, դստեր ու կնոջ հոր հետ։ Ու դուստրը` Ալինան, շատ կարևոր դեր է խաղալու ֆիլմում։
- Գուրգենը Երևանում հայտնաբերում է գիտնականներով, գործող լաբորատորիա։
- Շատ լավ թաքցրած լաբորատորիա։ Ազատության հրապարակի տակ։ Որտեղ մի խումբ գիտնականներ` պրոֆեսոր Համբարձումյանի ղեկավարությամբ, ուսումնասիրում են տարածաժամանակային անոմալիան, որը առաջացել է հենց նույն տեղում։
- Այնտեղ, որտեղ հիմա ստորգետնյա ավտոկայանատեղի է։ Ինձ դուր եկավ էն, թե ինչպես Գուրգենը գտավ լաբորատորիան։
- Դա շատ խորն էր մտածված։ Պատճառահետևանքային կապ։ Գուրգենը տանը այծին կթելիս մի քիչ կաթ է թափում գետնին։ Բայց կաթը լճակ առաջացնելու փոխարեն կետեր ու գծիկներ է ձևավորում։ Գուրգենը նորից է փորձում։ Նույն պատկերը։ Լինելով նախկին օդաչու, հասկանալով ֆիզիկան` Գուրգենը շատ արագ գլխի է ընկնում, որ գործ ունի գրավիտացիոն անոմալիայի հետ։ Իսկ Ալինան հորը հուշում է, որ դա ոչ թե ուղղակի պատահական անոմալիա է, այլ հաղորդագրություն Մորզեի այբուբենով։ Վերծանումը ցույց է տալիս, որ դրանք կոորդինատներ են։
- Լաբորատորիայի կոորդինատները։ Հրաշալի միտք է։ Բայց հետո գնալով ավելի ու ավելի տարօրինակ է դառնում ամեն ինչ։
- Լաբորատորիայում գիտնականները համոզում են Գուրգենին մտնել անոմալիայի մեջ։ Իրականում, անոմալիան որդնախոռոչ է։ Ոչ ոք չգիտի, ուր է այն տանում։ Երեք գիտնական արդեն անհետացել է դրանում։
- Բայց Գուրգենը մենակ չի, իր հետ է Ծովինարը` պրոֆեսոր Համբարձումյանի դուստրը, ու ևս երկու գիտնական, անունները չեմ հիշում։
- Դա էական չի։ Մեր հերոսները մտնում են որդնախոռոչի մեջ ու հայտնվում։ Ասե՞մ։
- Ով պիտի նայեր, վաղուց արդեն նայել է։ Մենք էստեղ ֆիլմի սցենարային լուծումներն ենք քննարկում, այնպես որ` հանգիստ պատմիր։
- Լավ։ Առաջինը մեր հերոսները հայտնվում են վաղ Երկիր մոլորակի վրա։ Կյանք դեռ չի առաջացել։ Ամենուր հրաբուխներ ու լավային գետեր են։ Պարզվում է, որդնախոռոչը ժամանակային է։ Ու այդտեղ ունենում ենք առաջին զոհը, երբ երկնքից ընկած աստերոիդը սպանում է գիտնականներից մեկին։
- Բայց միայն դա չի աղետալի խնդիրը։ Պարզվում է, Արեգակնային համակարգը այդ վաղ շրջանում անցնում էր բավականին մեծ սև խոռոչի ուղեծրով։ Ու անցյալի էդ հատվածում ժամանակը շատ ավելի դանդաղ է գնում։ Այսինքն, վաղ ու անկենդան Երկրի վրա անցկացրած 4 րոպեների ընթացքում 21-րդ դարի վերջի Երկրի վրա անցել է 40 տարի, այսինքն` Երկիրը մտել է 22-րդ դար։
- Հա, ու երկրորդ անգամ որդնախոռոչ մտնելուց հետո մեր հերոսները հայտնվում են կրկին վաղ Երկրի վրա, բայց շատ ավելի բարվոք։ Արդեն կան նախնադարյան անտառները, առաջին պրիմիտիվ կենդանիները, որոնք նոր-նոր են սկսել ծովից ցամաք դուրս գալ։
- Ու էդտեղ անսպասելի խնդիր է առաջանում։ Պարզվում է, որ որդնախոռոչը կորցնում է ստաբիլությունը, ու մի անգամ օգտագործելուց հետո ինքը ուղղակի կանհետանա։ Ու հերոսների առջև բարդ դիլեմա է։ Կամ մնալ էդ դրախտում ու սկսել մարդկային ռասան աճեցնել, ինչին Ծովինարը դեմ չի... Կամ մտնել որդնախոռոչի մեջ ու հայտնվել չգիտես որտեղ ու որ ժամանակում, ինչ պայմաններում։ Ինչից հետո ընդմիշտ կորցնել որդնախոռոչն ու ճամփորդելու հնարավորությունը։
- Գուրգենն ուզում է վերադառնալ իր երեխեքի մոտ, բայց իրեն խաբել են։ Իրականում, վերադառնալու շանսեր չկային։
- Էդտեղ մի հետաքրքիր պահ կա։ Ծովինարը դիմում է երկու տղամարդկանց։ Ասում` ես հասկանում եմ, որ պիտի դառնամ նոր մարդկության մայրը այստեղ, ու ստիպված պիտի լինեմ ձեզ հետ անկողին մտնել, առանց սիրելու։
- «Բայց սերը ֆիզիկայի օրենք չի, իսկ գոյատևելը` ֆիզիկայի օրենք է»։ Հիշում եմ էդ պահը։ Փշաքաղվեցի, հա։ Խիզախ կին է Ծովինարը։
- Բայց Գուրգենը որոշում է օգտագործել շանսը, ու թողնելով Ծովինարին էդ տղու... անունը չեմ հիշում... վերջը, էդ մյուս գիտնականի հետ, մտնում է որդնախոռոչի մեջ վերջին անգամ։ Ու հայտնվում հեռավոր ապագայում։
- Նու, իրեն թվում է, թե հեռավոր ապագայում։ Իրականում, Երկրի մայրցամաքների քարտեզին նայելով Գուրգենը տեսնում է, որ էդ ահռելի լողացող մեգապոլիսները Գոնդվանա մայրցամաքի վրա են։ Հասկացա՞ր։ Էն մայրցամաքի, որը գոյություն է ունեցել մեր հեռավոր անցյալում։
- Ու էստեղ սկսվում է ամենահետաքրքիրը։ Պարզվում է, Ծովինարը ու իր հետ մնացած տղամարդը կարողացել են Երկրի շատ վաղ անցյալում նոր մարդկություն ստեղծել` լրիվ այլ ուղղությամբ տանելով մոլորակի վրա կենդանի օրգանիզմների էվոլյուցիան։ Գենետիկական շտկման գործիքները թույլ են տվել խուսափել իմբրիդինգի ընթացքում հնարավոր շեղումներից։
- Ու մոտ երկու հարյուր միլիոն տարի զարգանալով` մարդկությունը հասել է աներևակայելի տեխնոլոգիական ու գիտական բարձունքների։ Հայտնաբերել է, որ տիեզերքը իրականում մուլտիվերս է, այսինքն` կան բազմաթիվ, անվերջ քանակի տիեզերքներ, որոնք անդադար առաջանում են։ Նույն մեր հերոսների անցյալ գնալն առաջացրել է նոր զուգահեռ տիեզերք, որում Երկրի վրա մարդկությունը սկիզբ է առել դեռ պալեոզոյում` Ծովինարից ու... անունը չեմ հիշում...
- Երկրի էդ տարբերակում մարդիկ միակ կաթնասուններն են։ Մնացած կենդանական ու բուսական աշխարհի էվոլյուցիան կազմակերպվել է այնպես, որ գլոբալ բիոսֆերան ծառայի մարդկությանը։
- Նաև, մարդիկ սովորել են գրավիտացիայի միջոցով ազդել այլ տիեզերքների տարբեր ժամանակների վրա, ինչն էլ անում է Գուրգենը` զուգահեռ տիեզերքից ինքն իրեն Մորզեի այբուբենով հաղորդագրություն ուղարկելով, որ այնտեղի Գուրգենը գտնի լաբորատորիան...
- Հանճարեղ է։ Վերջում էլ մարդիկ Գուրգենին հնարավորություն են տալիս. կամ մնալ նոր դրախտում, կամ վերադառնալ իր մեռնող աշխարհ` զավակների մոտ։ Ու էդտեղ ֆիլմը ավարտվում է, այսինքն` մենք չենք իմանում, ինչ ընտրեց ֆիլմի գլխավոր հերոսը...
Հատված Spoiled փոդքաստից, որի ընթացքում քննարկվում է ռեժիսոր Ալեքսանդր Փահլավունու «Միջտարածական» գիտաֆանտաստիկ ֆիլմը։
Սիրեք կինոն՝ Evoca-ի հետ
- Ի՞նչ կարծիք ունեք ֆիլմի մասին։
- Միանշանակ տպավորիչ է, բայց զուտ վիզուալ առումով։ Էդ բոլոր նախնադարյան կենդանիները, կենդանացած համակարգչային գրաֆիկայի միջոցով, շատ իրական տեսք ունեն։ Բայց այ գիտական մասը կաղում է։
- Դուք հնէաբան եք, ավելի լավ կհասկանաք։ Բայց մեր փոդքաստի ունկնդիրների հետ էլ կկիսվե՞ք։
- Իհարկե։ Նայեք, ֆիլմում էդ բոլոր կենդանիներին, որոնք անհետացել են միլիոնավոր տարիներ առաջ, կենդանացնում են գենային ինժեներայի միջոցով։ Ինչպես գիտեք, բոլոր կենդանի օրգանիզմների գենետիկական ինֆորմացիան կոդավորված է վեց (չակերտավոր) տառերի միջոցով։ Որոնք կազմում են հիմնային եռյակներ, իսկ էդ եռյակների դասավորությունը պայմանավորում է տվյալ օրգանիզմի առանձնահատկությունները։ Այսինքն, ֆիլմում ներկայացված արարածներին ստեղծելու համար պետք է իմանալ իրենց գենետիկական կոդը...
- Դե իմանում են, գտնում են քարացած խեժի մեջ մնացած ոջիլների, որոնք էլ ժամանակին էդ կենդանիների արյունն են խմել։ Գրքում էլ է այդպես։
- Խնդիրը նրանում է, հարգելիս, որ որքան էլ քարացած լինի խեժը, միևնույն է, հարյուր հիսուն մլն տարի անց էդ գենետիկական նյութը չի պահպանվի։ Էնթրոպիան միշտ աճում է։
- Բարդ բառեր եք օգտագործում, հաշվի չեք առնում գեղարվեստական պայմանականությունները։ Ու նաև այն, որ ֆիլմը բոլորովին հրեշների մասին չէ։ Ավելի ճիշտ, հրեշների մասին է, բայց մարդու կերպարանքով հրեշների, իշխանության հետ սերտաճած օլիգարխների, ովքեր հետագա հարստացման համար կանգ չեն առնի ոչնչի առաջ։ Ինչպես ֆիլմում։ Օլիգարխ Պետրոս Վազգենովիչը իրենով է անում ամբողջ Խոսրովի արգելոցն ու վերածում այն հրեշներով այգու` զուտ հարստանալու համար։ Արդյունքը ողբերգական է։ Այնպես որ, սա շատ ավելի խորը ֆիլմ է, քան կարող է թվալ։
- Ես համամիտ եմ, բայց դուք ինձ հրավիրել եք որպես հնէաբան, ու ես խոսում եմ իմ մասնագիտական տեսանկյունից։ Կենդանիները նույնպես պատկերված են խեղաթյուրված։ Լավ, մի մասնագետ չկա՞ր, իրենց կոնսուլտացիա աներ։
- Օրինակ։
- Օրինակ, կետոպոստուտը, ութ ոտնանի սարդանման արարածը, իրականում պատված է եղել կոշտ թեփուկներով, ոչ թե փետուրներով, ինչպես ֆիլմում է։ Ու իրական կետոպոստուտը ընդամենը վեց մետր բարձրություն է ունեցել։ Ֆիլմում այն կրկնակի մեծ է։
- Դե ախր հենց ֆիլմում ասվում է, որ գենետիկական նյութի չհերիքող մասերը լրացվել են միխտոռի ու տառտակի գեներով...
- Կամ դենդոսոռը։ Իրականում դենդոսոռները լեշակեր էին, իրենք շատ հազվադեպ էին հարձակվում կենդանի զոհի վրա։ Դենդոսոռի երեք պոչերը, որոնք ֆիլմում, չգիտես ինչու, երկուսն են, ոչ միայն հոտառության օրգան էին, այլև հայտնաբերված լեշը փափկեցնելու միջոց։ Դենդոսոռը գտնում էր լեշը, խրում պոչերը դրա մեջ, ներարկում հատուկ ֆերմենտներ, որոնք փափկեցնում, գրեթե հեղուկ վիճակի էին բերում մարմինը, ինչից հետո նոր կենդանին բերանով էդ ամենը ներծծում էր։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև դենդոսոռը շատ փոքր ու թույլ ատամնաշար ուներ, ոչ ֆիլմի ահռելի ժանիքները։
- Շատ խիստ եք դատում։
- Դուք եք մեղավոր, մասնագետի չկանչեիք։
Հատված Cineverse փոդքաստից, որի ընթացքում քննարկվում է ռեժիսոր Ստեփան Արզաքանցյանի «Ռանգարյան դարաշրջանի այգին» գիտաֆանտաստիկ ֆիլմը։